Waterwonen: op het water omzien naar elkaar
Water is ‘thuis’ voor waterbewoners. In Nederland drijven er zo’n 12.000 woonboten in waterwegen door landschappen en rondom havensteden. Om en nabij de 25.000 mensen wonen op zo’n boot of ark. Er zijn verschillende soorten waterwoningen. De woonark bijvoorbeeld, met betonnen, stalen of kunststof bak. Daarin wonen veruit de meesten. Maar ook de schark, een romp van een varend schip met opbouw, wordt bewoond. En tot slot zijn er varende woonschepen. Het ‘waterwonen’ - wonen op en het leven met water - is sinds 2021 bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.
Waterbewoners vormen geen homogene groep maar zijn naar eigen zeggen net zo divers als ‘landrotten’. Toch ervaren ze een sterke onderlinge band. ‘We vormen met zijn allen een minderheid die de gezamenlijke, unieke en vaak niet uit te leggen ervaring delen van ‘hoe fijn en bijzonder het is om in weer en wind op het water te wonen’. Men kiest bewust voor een leven op het water. Vanwege de binding met de natuur, het leven met de elementen, een vrijheidsgevoel of het scheepsambacht (varen en wonen op historische schepen).
Van noodzaak naar toekomstperspectief
Waterwegen in Nederland worden al eeuwenlang gebruikt om goederen, mensen en dieren te vervoeren. Het wonen op schepen is dan ook ontstaan in de binnenvaart. Maar ook seizoenarbeiders betrokken een boot of ark. Elke modernisering in de vrachtvaart (overgang van hout naar staal, schaalvergroting) leverde nieuwe geschikte rompen op om te verbouwen tot woonboot.
In de twintigste eeuw nam het waterwonen toe. Door verschillende crises was een eigen huis niet voor iedereen weggelegd: oude schepen waren een goede mogelijkheid om woonruimte te creëren. Aan het begin van de eenentwintigste-eeuw deed de watervilla haar intrede.
Door de actuele woningnood en het duurzaamheidsvraagstuk staat het waterwonen opnieuw in de belangstelling. Kan wonen op het water beide problemen oplossen?
Waterwonen is immaterieel erfgoed
Met immaterieel erfgoed worden cultuuruitingen bedoeld die door gemeenschappen worden beleefd als erfgoed en hen een gevoel van identiteit en continuïteit geven. Dit immaterieel erfgoed wordt steeds opnieuw vormgegeven in samenhang met maatschappelijke veranderingen en in interactie met de sociale omgeving. Het wordt van generatie op generatie doorgegeven.
Nederland ondertekende in 2012 het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed. Daarmee verplichtte ons land zich om het immaterieel erfgoed op het eigen grondgebied te inventariseren. Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, dat onderdeel is van het Nederlands Openluchtmuseum, helpt erfgoedgemeenschappen bij het borgen, bewaren en doorgeven van hun erfgoed.
De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland geeft een overzicht van beoefenaars van immaterieel erfgoed die zich actief inzetten voor de toekomst van hun erfgoed, aan de hand van een borgingsplan. De Stichting Behoud Cultuur Waterwonen in Nederland zorgde namens de gemeenschap voor de bijschrijving in de Inventaris in 2021.
Een artikel van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed. Lees meer over waterwonen en immaterieel erfgoed op de website van het Kenniscentrum.
Dit vind je misschien ook leuk
-
Nederland Waterland
Al eeuwenlang weten Nederlanders hoe ze zich tegen water moeten beschermen. Vroeger bouwden mensen terpen om op te wonen, daarna kwamen de dijken en molens en nog later gemalen en deltawerken om ons land en zichzelf te beschermen.
-
Water: vriend óf vijand?
Podcast: Kleine geschiedenis, grote verhalen
Vanuit de opkamer van Herberg de Hanekamp maken we 'Kleine geschiedenis, grote verhalen': een podcastserie van het Nederlands Openluchtmuseum. Met schrijvers en wetenschappers duiken we in het verleden en met medewerkers van het Openluchtmuseum bespreken we bijzondere collectiestukken uit het park én het depot en nemen we een kijkje achter de voordeur van de mensen die vroeger leefden.
-
Het verhaal van Ada Meurs
In onze videoserie ‘Het verhaal van’ ontdek je wat de presentatoren van het Nederlands Openluchtmuseum zo leuk en uniek vinden aan hun werk.