U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.
U probeert deze website te bezoeken via Internet Explorer.
Deze website ondersteunt Internet Explorer niet.
Vanaf 2019 adviseert Microsoft aan Windowsgebruikers om te stoppen met het gebruik van Internet Explorer als standaard webbrowser.
Overweeg om één van de volgende gratis browsers te downloaden op uw Windowscomputer:
Wij hopen u gauw te mogen verwelkomen op Openluchtmuseum.nl!
Vrouwen in de Elfstedentocht
Een bescheiden meisje levert een mannenprestatie
‘It giet oan!’: de zin waar menig schaatsfanaat van droomt wanneer het begint te vriezen. Op 2 januari 1997 wordt met deze zin de vijftiende Elfstedentocht aangekondigd, die twee dagen later plaatsvindt en door Henk Angenent wordt gewonnen. Hij krijgt tijdens zijn huldiging een krans. Winnares Klasina Seinstra, voor wie een krans ontbreekt, springt bij Henk op het podium en samen vieren ze hun overwinning. Het is pas de derde Elfstedentocht waarbij vrouwen ook deel mogen nemen aan de wedstrijd. Aan de toertocht mogen vrouwen al sinds de eerste officiële Elfstedentocht meedoen. En daar doen ze soms niet onder voor de wedstrijdrijdende mannen...
‘Een kranige rijdster’ - Jikke Gaastra en Janna van der Weg
Bij de tweede Elfstedentocht in 1912 schrijven de eerste vrouwen zich voor de toertocht in. Niet voor de wedstrijd, want dat is volgens het reglement van de Vereniging De Friesche Elfsteden niet toegestaan.
Van de drie vrouwen die zich voor de toertocht inschrijven start uiteindelijk alleen Jikke Gaastra. De 24-jarige Friezin schaatst samen met haar broer Jelle. Van haar werkgever leent ze een fietsbroek die ze onder haar groen fluwelen rok draagt. Schaatsen leent ze van haar moeder.
Als enige vrouw valt Jikke op. Langs de route juichen toeschouwers haar toe. In Bolsward en in Sloten spreken de voorzitter van de IJsvereniging en de burgemeester haar toe en krijgt ze een bos bloemen. In Sloten krijgt ze een zilveren schaatsje. In Sneek worden de schaatsers met een hartelijk ‘Hoera!’ en zelfs een kanonschot ontvangen! Hier horen ze ook dat ze de tocht niet verder kunnen afmaken vanwege de afnemende kwaliteit van het ijs. Alle schaatsers die tot aan Sneek gekomen zijn krijgen een Elfstedenkruisje, ook Jikke. Zij krijgt een gouden kruisje, dat ook als broche gedragen kan worden.
In 1917 haalt Janna van der Weg als eerste vrouw de finish in Leeuwarden. Nog vier andere vrouwen rijden dat jaar de tocht uit. Janna krijgt net als Jikke een gouden kruisje uit handen van voorzitter Hepkema. Alle vrouwen zullen een gouden kruisje krijgen, maar daar moeten ze nog wel even geduld voor hebben. Het bestuur heeft geen rekening gehouden met meerdere vrouwelijke deelnemers en komt dus medailles tekort.
Jikke en Janna bewijzen dat vrouwen in staat zijn om zware sportprestaties zoals het rijden van de Elfstedentocht te leveren. Toch wordt in de eerste helft van de twintigste eeuw nog afkeurend gekeken naar vrouwen die voor de winst sporten. Sporten is goed voor de gezondheid van de vrouw, maar wedstrijdrijden blijft gezien worden als een mannenzaak.
‘Ook een dame volbrengt den tocht!’ Sjoerdtsje Faber en Wopkje Kooistra
Dat vrouwen volgens het reglement alleen met de toertocht mee mogen doen, houdt Sjoerdtsje Faber en Wopkje Kooistra niet tegen om in 1941 alsnog te proberen zich voor de wedstrijd in te schrijven. Sjoerdtsje was een jaar eerder de enige vrouw die de tocht uit weet te rijden, en haalt dat jaar onderweg zonder moeite honderden wedstrijdrijders in. Voor haar prestatie is (inter)nationaal aandacht: ‘Een bescheiden meisje levert mannenprestatie’, schrijft Het Vaderland.
Een jaar later probeert Sjoerdtsje, net als Wopkje, zich nog een keer voor de wedstrijd in te schrijven. Zonder succes, op hun stempelkaart wordt ‘wedstrijd’ doorgestreept. Wopkje weet de toertocht uiteindelijk van Sjoerdtsje te winnen. Ondanks dat zij niet aan de wedstrijd meedoen, wordt hun onderlinge strijd toch breed uitgemeten in de pers.
Deze aandacht wordt niet door iedereen gewaardeerd. In 1954 verzoekt een bestuurslid een verslaggever van de Telegraaf om niet te veel ophef te maken over de volgorde van de binnenkomende vrouwen, want ‘dan vrees ik dat het sportieve element op de achtergrond raakt. Wanneer de kranten gaan schrijven, dat mevrouw A. als eerste en mevrouw B. als tweede en mevrouw C. als derde aankomt, dan gaan de vrouwen er zich op toeleggen als eerste aan te komen. En dat is niet de bedoeling van de tocht.’
‘Heb ik een kruissie?!’ - Lenie van der Hoorn-Langelaan en Klasina Seinstra
Het duurt nog tot 1985 voordat vrouwen wél mee mogen doen met de wedstrijd. Er komt geen aparte klasse; ze starten tegelijkertijd met de mannelijke wedstrijdrijders. Dat heeft gevolgen voor het winnen van een kruisje: zij moeten binnen 120% van de rijtijd van de winnaar finishen om een kruisje te krijgen.
Lenie van der Hoorn-Langelaan eindigt in 1985 als eerste vrouw. Ze arriveert 47 minuten na winnaar Evert van Benthem, dik binnen de tijdslimiet. Van Benthem krijgt een lauwerkrans en een beker. Lenie krijgt een bloemetje. Én een zilveren tabakspot. Die is eigenlijk voor de snelste schaatser uit Friesland, en naderhand toch te kostbaar om weg te geven. Het is daarom een wisseltrofee geworden, die Tineke Dijkshoorn in 1986 in ontvangst mag nemen.
Klasina Seinstra wordt in 1997 de tot nu toe laatste vrouwelijke winnaar van de Elfstedentocht. Nog steeds