-
Woonwagens, een symbool van vrijheid en hechte gemeenschapszin
In de zomervakantie trekken duizenden Nederlanders er met een caravan op uit. Met hun mobiele huisje achter de auto ervaren ze vooral vrijheid. Gaan en staan waar je wil en lekker leven in de buitenlucht.
-
‘Vooral ook onder de jongeren de nodige propaganda gemaakt’
In Nederland werden en worden door bedrijven regelmatig plaatjesalbums uitgegeven. Albums met alleen tekst; de illustraties bestaan uit plaatjes die verzameld en ingeplakt moeten worden. De eerste albums werden vanaf ongeveer 1900 uitgegeven, vaak als promotiemiddel. De plaatjes werden door bedrijven gratis bij hun producten gegeven. Een slimme zet van deze bedrijven; de verkoop van de producten ging flink omhoog, omdat de verzameling compleet gemaakt moest worden.
-
De bouw van zes doorzonwoningen, hoe staat het er nu mee?
Vorig jaar is de bouw van zes doorzonwoningen in het nieuwste deelgebied van het Nederlands Openluchtmuseum gestart. Dit gebied had toen nog de werktitel ’t Veld, maar is inmiddels omgedoopt tot Bosrand. Hoe staat het nu met de bouw van deze woningen?
-
Als kleding zorg wordt
Ze had een afkeer van bejaardencentra, verzorgingshuizen en verpleeginstellingen. Aaltje (1926-2021) moest er niet aan denken dat ze daar weggestopt zou worden. Ze woonde vanaf haar huwelijk in 1944 in haar boerderij in Staphorst en wilde daar tot het einde van haar leven blijven. Vanaf haar geboorte was ze gekleed in Staphorster streekdracht. Iedere dag, 's zomers en ’s winters, zelfs tijdens buitenlandse vakanties. Haar dracht hoorde bij haar, zoals haar dialect en de andere tradities van de Staphorster gemeenschap bij haar hoorden.
-
‘De ene loopt op een kruk, de ander rijdt met een wagen’
Aansporingen tot liefdadigheid op volksprenten
Mensen met een handicap zijn in de achttiende en negentiende eeuw veel afgebeeld op volksprenten. Het vaakst zie je een bedelende mannelijke figuur, liggend onder een boom, met een wandelstok binnen handbereik. Op andere prenten zie je een bedelaar met wandelstok en een uitgestoken hand. De afbeeldingen staan te midden van andere plaatjes en teksten met aanmoedigingen om deugdzaam te leven. Naastenliefde door voedsel of geld aan arme mensen te geven was een belangrijke deugd.
-
Een sieraad voor de bijenstal
Terwijl ik dit schrijf ‘roert maart zijn staart’, maar het kan bijna niet anders of ergens in deze maand gaat de dagtemperatuur boven de 10 graden uitkomen. En dat is het moment dat de bijen weer gaan vliegen! Op naar een nieuw seizoen vol heerlijke bloesem en goudgele honing.
-
Een Noorse woning in Raamsdonksveer
Bezoekers van het café ‘op Sandoel’ in het Brabantse Raamsdonksveer gaan op zaterdagavond 31 januari 1953 vroeger naar huis dan anders. Ze zijn gealarmeerd omdat het water na de vloed veel hoger blijft dan normaal. Op weg naar huis waarschuwen ze de buurtbewoners. Bewoners van de lage kant van Sandoel zoeken toevlucht bij de buren aan de hoge kant, onder andere in het huis van de familie Luijbregts op Sandoel 17.
-
De itsen mutsen van Marken
In tegenstelling tot wat dikwijls wordt gedacht zijn de Nederlandse streekdrachten niet eeuwenlang onveranderlijk. Er is innovatie en ontwikkeling. Er worden telkens nieuwe elementen aan de dracht toegevoegd en andere raken uit de mode. Ook van Marken kennen we deze voorbeelden.
-
'Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf'
Met de oorlog in Oekraïne neemt ook de angst voor een (nucleaire) oorlog in Europa toe. Niet voor het eerst: ten tijde van de Koude Oorlog wordt in de jaren zestig serieus rekening gehouden met het uitbreken van een (nucleaire) Derde Wereldoorlog. De Nederlandse overheid besluit daarom tot een voorlichtingscampagne, waarmee de bevolking geïnformeerd wordt over de gevaren van zo’n oorlog en wordt geïnstrueerd hoe in zo’n situatie te handelen. In de bibliotheek van het Nederlands Openluchtmuseum is een aantal van deze voorlichtingspublicaties te vinden.
-
Een stacaravan in een museum? Jazeker!
In het Nederlands Openluchtmuseum verrijst een kleine vakantielocatie. Drie gebouwen vertellen over de geschiedenis van vakantiewoningen in Nederland: een houten vakantiewoning uit 1937, een vakantiehuisje uit 1951 naar ontwerp van Gerrit Rietveld en de jongste: een stacaravan uit ongeveer 1969.
-
Vrij en blij in het zand
‘Voor de keuze van een badpak komt het niet alleen aan op smaak, doch ook op zelfkennis’, aldus de firma Tweka in 1941. Te kort of juist te lang, te wijd of toch te strak? Wie strandfoto’s uit de afgelopen eeuw bekijkt, ziet hoe uiteenlopend het menselijk lichaam aan het strand werd verpakt. Fascinerend, want het overgrote deel van de kleedregels aan zee waren ongeschreven. Strand- en zeeliefhebbers werden geacht te weten wat wel en niet kon. In krantenkolommen en tijdschriften was badmode dan ook een terugkerend onderwerp van gesprek.
-
De bouw van zes doorzonwoningen
Afgelopen mei is op het museumterrein gestart met de bouw van zes doorzonwoningen. De woningen staan in het nieuw ontwikkelde deelgebied met als werktitel ’t Veld.
Meestal worden historische panden overgeplaatst naar ons museum. Eerst ging dit steen voor steen en later wand voor wand. Bij onze nieuwste aanwinst, dit rijtje van zes doorzonwoningen, is dit niet het geval.
-
Het Vakantiehuisje uit Warnsveld
Wanneer je het hele museum eromheen wegdenkt, je geen anderen gebouwen of mensen meer ziet, je om het Vakantiehuisje heen loopt zonder te weten wat erbinnen gebeurt of van wie het is, welk gevoel zou je dan bekruipen? Het houten gebouw is zwart geschilderd, de Hollandse dakpannen ken je wel. Het Vakantiehuisje heeft iets heel Nederlands, je zou het ook zo tegen kunnen komen in de vissersplaatsen langs het IJsselmeer. Maar op een vakantiepark?
-
De roze driehoek: van symbool van vernedering tot een van trots
De betekenis van de regenboogvlag en de roze driehoek
De regenboog kent vrijwel iedereen als symbool van seksuele en genderdiversiteit: denk aan vlaggen en regenboog(zebra)paden. De roze driehoek, die je kunt zien als een voorloper van de vlag, is minder bekend en heeft een grimmige geschiedenis. Conservator Inge Schriemer werpt licht op de betekenis van deze symbolen. En hoe kijken mensen uit de LHBTIQ+-gemeenschappen hier tegenaan?
-
“Plichten en vormen voor beschaafde menschen”
In het nieuws hoor je tegenwoordig regelmatig iets over ‘grensoverschrijdend gedrag’. Dat gedrag is niet iets van de laatste tijd, het zal vroeger ongetwijfeld ook voorgekomen zijn. Ook toen waren er wel degelijk regels over hoe men geacht werd zich te gedragen. Er werden zelfs boekwerken over uitgegeven. In de bibliotheek van het Nederlands Openluchtmuseum zijn verschillende publicaties te vinden. Een van de mooiste is misschien wel het boek ‘Plichten en vormen voor beschaafde menschen : een handboek’, geschreven door Marguérite de Viroflay, waarvan de eerste druk rond 1900 verscheen.
-
Hoe een kappersbezoek van Evert Root leidde tot knipkunstwerken
Meer dan 250 knipkunstwerkjes in de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum zijn van de Amsterdamse knipkunstenaar Evert Root (1897-1981). Na zijn dood werden ze geschonken aan het museum. De variatie aan onderwerpen is groot: van bijbelverhalen tot sprookjes, landschappen, naakte figuren, portretten en alledaagse taferelen. In 1974 vertelde Root in een kranteninterview: ‘Je moet het zo zien: ik teken eigenlijk met m’n schaartjes. Alles wat ik zie of gezien heb, kan ik knippen. Paardjes en olifantjes knip ik zo “uit m’n bolleboossie”.’ Root had geen favoriete onderwerpen: ‘Ik knip vaak wat gevraagd wordt, al knip ik wel graag “uit de oude tijd”. Kinderen en mannen met klompen aan, een petroleumventer achter z’n karretje…’
-
Tbc-lighuisje: wachten op de zomer, wachten op Kerst
Het is maart 1930 als de dokter afwijkingen ziet op de longfoto van Bep. Ze hoestte al een paar weken, en nu staat het vast: ze heeft tuberculose. Medicijnen zijn er niet. Tbc wordt behandeld met reinheid, regelmaat, voedzame maaltijden, en vooral met langdurige rust. Bep moet plat.
-
Deftige dressuur voor hooggeëerd publiek
Op oude prenten en foto’s, maar ook in wervelende YouTubefilmpjes, dragen paardendresseurs, leeuwentemmers en spreekstalmeesters nauwsluitende jassen bestikt met goud- en zilverdraad en blinkende knopen. Herkenbare werkkleding voor het circus die doet denken aan gala-uniformen uit het leger, maar ook aan strak gesneden mannenjassen die al rond 1700 in de mode kwamen.
Vrouwelijke dressuurartiesten waren lange tijd in hun avondkleding in de piste te zien. Op den duur waagden zelfs zij zich aan dit soort pakken, versierd met gevlochten banden, gedraaid koord en glimmend lint langs de broekspijpen. Hoe kwamen deze aloude elementen uit de militaire ‘mode’ in de garderobes van circusartiesten terecht?
-
Papa de Kom
Het is een meer dan levensgroot kunstwerk. Op de grond staat een wijde, naar boven taps toelopende koker, behangen met honderden gezichten van terracotta. Daarboven zweeft het gezicht van de Surinaamse schrijver Anton de Kom. Het is de blikvanger van de tentoonstelling Anton de Kom – schrijver, strijder, wegbereider in het Nederlands Openluchtmuseum.
-
Kolen, olie en gas
In 2022 staan de winning en het gebruik van aardgas en andere fossiele brandstoffen steeds meer ter discussie. Vervuiling, aardbevingen in Groningen en temperatuurstijging door de uitstoot van koolstofdioxide zorgen ervoor dat aardgas niet meer gezien wordt als dé manier van verwarmen en stroom opwekken. Ook dankzij de stijgende gasprijzen wordt gekeken naar andere energiebronnen, zoals wind-, water- en zonne-energie. Zo’n 60 jaar geleden werd het gebruik van aardgas nog als een belangrijke vooruitgang gezien.
-
‘Geen stukje land, maar wel een ketting in de hand’
Wanneer je streekdracht draagt, ben je niet vrij om te dragen wat je wilt. Ongeschreven regels bepalen bijvoorbeeld wat je aan hebt per levensfase, wanneer en hoe lang je rouwkleding draagt en welke kleding en sieraden tot je stand behoren.
-
Een prachtig protestants ensemble met een uitgebreide kerstgroep
Het algemene beeld over de twintigste eeuw is dat katholieken veel en protestanten weinig voorwerpen bezaten die met geloof te maken hadden. Het Nederlands Openluchtmuseum beheert een aanzienlijke collectie alledaagse religieuze voorwerpen, vooral rooms-katholieke huisdevotie uit de periode tussen 1800 en 1960. Er was weinig protestants erfgoed in de collectie. Een recente aanwinst bracht daarin verandering: het ensemble Postma-Kok.
-
Hulp gezocht: het onbekende Object van de Maand
Wat is het en waar werd het voor gebruikt? Meestal krijg je die informatie door het museum aangereikt. Deze keer is het Object van de Maand echter ook voor ons onbekend. Herken jij dit zilverkleurige object, of zie jij nieuwe aanknopingspunten?
-
Dansorgel: genot of geblèr?
Met zijn hoogte van 5,5 meter en breedte van 7,60 meter is dit dansorgel een indrukwekkende verschijning. Het kreeg een prachtplek in het nieuwe CollectieCentrum Nederland. Het formaat van dit dansorgel bepaalde de hoogte van het plafond. Behalve zijn gestalte maakt ook zijn geluid veel indruk. Het geluid van de menselijke stem (‘vox humana’) is karakteristiek.
-
Collectieobjecten: echt of nep
Wat zijn objecten en wat zijn rekwisieten in het museum?
-
Het dagboek van Eimert Papenborg
De Achterhoek vs. Den Haag
"O! Rooms Chatolijken van Nederland! Welke gunst is er heden te beurt gevallen, reeds 3 eeuwen lang was het Bisschoppelijk kerkbestuur uit Nederland gebannen, zoo dat wij in naam
Zijne heiligheid den Paus door den Superior werden [ ] thans weder de volle Kerk regeling genieten zoo als onze voorouders ten tijde van den H: Willibrordus."
-
Apotheekflesje met anti-choleradruppels
Een bruin potje met een dop erop en wat smurrie op de bodem. Op het etiket is niets meer te lezen. Even voorstellen: dit is het saaiste potje van het Nederlands Openluchtmuseum. Na onderzoek in de archieven blijkt dat er op het etiket ooit ‘Cholera-druppels’ stond.
-
Landbouw in Nederland
Objecten uit de agrarische sector
Het Nederlands Openluchtmuseum is van oorsprong sterk gericht geweest op het bewaren van collecties die betrekking hebben op de agrarische samenleving.
-
Help de bijen de winter door
Mijn vader houdt bijen, inmiddels al zo’n jaar of veertig. Hij is een van de circa 8.000 hobby-imkers in Nederland. Als kind kreeg ik mee wat er jaarrond allemaal bij komt kijken om die heerlijke goudgele honing te kunnen oogsten. Welke spullen ervoor nodig zijn en welke terminologie daarbij hoort. En ik wist waarom er elke nazomer een paar grote balen kristalsuiker bij ons thuis bezorgd werden.
-
Een Hernhutter haube
Tussen de streekgebonden en modieuze hoofddeksels in de verzamelingen van het Nederlands Openluchtmuseum valt één muts op. De muts wijkt in vorm af van de in Nederland algemeen of lokaal gedragen mutsen. Het is een zogenoemde haube, een type muts dat werd gedragen door vrouwen en meisjes uit de Evangelische Broedergemeente in Zeist.
-
Luciferdoosje en loterijlot
Een kleinood dat herinnert aan een grootse gebeurtenis
Veel alledaagse voorwerpen verbruik je. Zoals lucifers. Is een doosje leeg, dan functioneert het soms misschien enige tijd als speelgoed, knutselt een kind ermee of worden er kleinigheden in bewaard. Meestal is de laatste bestemming de afvalbak. Dit luciferdoosje niet. Geen van de lucifers is aangestreken; het complete doosje is bewaard, misschien wel gekoesterd.
-
Hoort Adele thuis in een museum?
Wat hoort thuis in een museum? Kunst? Moet deze kunst mooi of knap gemaakt zijn? Wat als het gaat om spullen die zijn gebruikt in het dagelijks leven? Moeten ze uniek zijn of juist heel gewoon? Moet het voorwerp op het punt staan om te verdwijnen, of mogen ook de spullen van ‘nu’ worden verzameld? Moeten we weten hoe het voorwerp is gebruikt, of moet het voor zich spreken? Moet het voor altijd worden bewaard? Dat zijn vragen waar musea dagelijks mee te maken hebben.
-
De roomcentrifuge. Hoe een pionier de revolutie miste
Nederland staat in de top vijf zuivelexporterende landen van de wereld. Een ongelooflijke prestatie voor zo'n klein landje. En de traditie van zuivelexport is lang. Al vanaf de zeventiende eeuw staat Holland bekend om de Goudse en Edammer kazen en Friesland om zijn boter. Niet gek dus dat het Nederlands Openluchtmuseum in 1992 juist een zuivelfabriek opneemt in zijn collectie gebouwen: Boter- en kaasfabriek Freia uit het Friese Veenwouden, icoon van de industrialisatie van het platteland. De oprichter is Mindert Bokma de Boer.
-
Hoe oud ben je?
Eén ding is voor iedereen gelijk: de tijd tikt voort. Als iemand waarmee je wel wat zou willen beginnen vraagt hoe oud je bent, kun je natuurlijk gewoon je geboortedatum aanhouden. Persoonlijk heb ik nooit zo begrepen waarom de dag waarop je moeder de grootste pijn leed zo’n heugelijk feit is. Het moment van conceptie lijkt veel meer een feestje waard. Of zijn we zo oud als ons eitje, dat ontstond toen je moeder zelf nog een embryo was? Dat maakt velen van ons al 25 jaar ouder. Maar eigenlijk moeten we naar de bouwstenen kijken, ons DNA. Hoe oud is dat?
-
Het kwartetspel: leuk én leerzaam!
In het jaar 2020 kochten Nederlanders meer bord- en kaartspellen. Dit kwam vooral doordat Nederlanders tijdens de coronacrisis veel tijd thuis doorbrachten. Gezelschapsspellen zijn echter al eeuwen in Nederlandse huiskamers te vinden. Zo kent iedereen wel gezelschapsspellen als ganzenbord, sjoelen of pim-pam-pet. Kaartspellen zoals pokeren, klaverjassen of pesten worden ook al generaties lang graag gespeeld. Net als het kwartetspel.
-
Munthouder van de ‘Gemeente Electrische Tram Arnhem’
In 2021 rijdt de tram 25 jaar in het Nederlands Openluchtmuseum. De tram is een niet weg te denken onderdeel van de museumpresentatie. Niet alleen voor de bezoeker die minder goed ter been is – voor wie de tram in eerste instantie bedoeld was – maar voor alle bezoekers. Al 25 jaar houdt een grote groep vrijwillige medewerkers, ondersteund door een kleine kern van betaalde krachten, de tram in beweging.
-
Bakermat in miniatuur
In het Nederlands Openluchtmuseum beleef je het dagelijks leven van vroeger met al je zintuigen. Voorwerpen die dagelijks gebruikt werden, zijn te vinden in de vele gebouwen. Er zijn ook voorwerpen die de tand des tijds niet hebben doorstaan. Soms kennen we ze enkel van schilderijen en prenten. Een voorbeeld daarvan is de bakermat.
-
-
Gourmetten: een typisch Nederlandse eettraditie?
Het is tweede kerstdag 2011; het gourmetapparaat wordt maar niet warm. De familie Tielemans uit Malden zit aan tafel met daarop de gourmetset die je nu terug te vinden is in onze collectie.
-
De steek van een leed-aanzegger
Een onverwachte rouwkaart bij de post, dat is schrikken.
-
Een baarkleed uit Staphorst
Het object van de maand juli is een baarkleed uit Staphorst.
-
Het Oranjegevoel
Op 23 juni 2020 is de herijkte Canon van Nederland in het Nederlands Openluchtmuseum gepresenteerd. Tien vensters verdwenen uit de Canon; tien andere kwamen ervoor in de plaats. Een nieuw venster dat het verhaal vertelt van de zeer recente geschiedenis is ‘Het Oranjegevoel (sinds 1974)’. Dit venster toont hoe sport de Nederlandse bevolking de laatste decennia heeft verbonden, bijvoorbeeld door deelname aan de Olympische Spelen en de verschillende Europese en wereldkampioenschappen voetbal (v/m).
-
Hoe de televisie onze avondbesteding veranderde
Ruim een halve eeuw geleden nam de televisie onze huiskamer over. Het toestel bracht hele straten samen. Nu kijken we meestal alleen of in een klein gezelschap, vanaf de bank of een luie stoel.
-
Avontuurlijk kamperen
Veel Nederlanders brengen de zomer van 2020 én 2021 in eigen land door. Velen zullen kampeerspullen tevoorschijn halen, of ze zelfs nieuw aanschaffen. Hoe ging dat vroeger?
-
De aantrekkingskracht van de kermis
Door de coronacrisis vervielen in 2020 veel feestelijke evenementen, zoals festivals, vrijmarkten en kermissen. Hoe was dat voor jou?
-
Maandverband
Al tussen 1920 en 1930 kwam het eerste wegwerpmaandverband op de markt. Lees meer over dit Object van de Maand mei 2020, uit de collectie van ons museum.
-
Hoe verhuis je een hele collectie?
Het Nederlands Openluchtmuseum, Rijksmuseum, Nationaal Museum Paleis Het Loo en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed realiseren een gezamenlijk collectiegebouw: het CollectieCentrum Nederland.
-
Is dit al geschiedenis?
Weet jij nog wanneer je je eerste smartphone kreeg? En is zo'n 'oude' smartphone dan eigenlijk al geschiedenis?
-
Ontzag voor onderwijzers
Hoe denk jij terug aan de leraren van de lagere school?
-
Hoe komt een historisch gebouw in het museum?
'Hoe wordt een historisch gebouw afgebroken op een plek en exact hetzelfde weer opgebouwd in het Openluchtmuseum?'
-
Waardeer het, repareer het
Het oplappen van kapotte of ouderwetse kleding is de laatste jaren erg populair en niet alleen bij degenen die een meer duurzame samenleving nastreven.
-
Wat vertelt de kleur van een kozijn?
Kijk naar kozijnen en historisch kleuronderzoek.
Van de Amsterdamse binnenstad tot het Groningse platteland: waarom hebben zoveel huizen groen-witte kozijnen?
-
Een nieuw behang voor onze boerderij Beerta, maar hoe kies je?
In deze vreemde dagen waarin wij aan huis gekluisterd zijn door het coronavirus, zul je misschien anders naar de inrichting van je eigen huis zijn gaan kijken.
-
Souvenirs: Wat neem jij mee?
Het ligt voor de hand dat je een aandenken wilt als je een stad of streek hebt bezocht. Als je deze zomer op vakantie gaat, is de kans groot dat je op zoek gaat naar een souvenir. Misschien heb je van te voren bedacht wat het gaat worden of doe je ter plekke een impuls aankoop: een mok of een magneet voor op de koelkast.
-
'Het voelt een beetje dubbel'
Tess gaat de straat op met een Delfts blauw bordje dat een bijzonder verhaal vertelt. Zie jij wat erop staat?
-
Vreemde gezichten op eeuwenoude kruiken: een klein mysterie in het depot van het Nederlands Openluchtmuseum
Mysteries komen in alle soorten en maten. Zelden zijn ze op te lossen en vaak al eeuwen bij ons. Sommige mysteries zijn enorm en een oplossing zou zomaar grote consequenties kunnen hebben. Andere zullen je leven heus niet veranderen, máár zijn wel leuk om je over te buigen. Hier gaat het om zo’n laatste mysterie, misschien zie jij aanknopingspunten?
-
De geschiedenis van de aardappel
Deze weken wordt de aardappel geoogst, ook in het Nederlands Openluchtmuseum. Aardappels, maar ook een gewas als vlas, dat bijvoorbeeld tot linnen kan worden verwerkt, kun je bij ons zien. Gewassen die zonder meer thuishoren in een museum over het dagelijkse leven van Nederland. Elk gewas wordt op zijn eigen moment geoogst, afhankelijk van de natuurlijke elementen. Deze week was de aardappel aan de beurt. Laten we daarom eens kijken waar de aardappel eigenlijk vandaan komt.
-
De ontwikkeling van de ongermuts in Bunschoten en Spakenburg
Daar stonden we, achter in de zaal. In ‘burger’: zo noemen dragers van streekdracht algemene modekleding. In onze modekleding waren we verreweg in de minderheid. Het was in april 2019. Namens ons museum woonden we de presentatie bij van het boek ‘De Pracht van onze Klederdracht, de laatste dames in klederdracht in Bunschoten, Spakenburg en Eemdijk.’ En deze dames zaten er, bijna allemaal. Meer dan honderd.
-
Aardgas, vaarwel!
Al 100 miljoen jaar ben ik een met moederaarde. Als een vrucht, zo lig ik in haar schoot. Toch heeft nog nooit iemand mij gezien, ik ben onzichtbaar en ongrijpbaar. Laat je mij los en ik ben voorgoed verdwenen. En toch heb ik Nederland schatrijk gemaakt.
-
'Het lijkt op een jeneverstookvat'
Is het een jenever stookvat? Een oude biertap? Of misschien toch een druivenpers? Wat denk jij dat dit is?
-
Weet Nederland wie dit is?
Hij werd de vader des vaderlands genoemd. Weet jij over wie we het hebben?
-
De onderwijzer als hovenier voor de kinderziel
Het object van de maand juni is deze zeventiende-eeuwse gravure van een schoolklas.