Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem

U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.

Het Oranjegevoel

Op 23 juni 2020 is de herijkte Canon van Nederland in het Nederlands Openluchtmuseum gepresenteerd. Tien vensters verdwenen uit de Canon; tien andere kwamen ervoor in de plaats. Een nieuw venster dat het verhaal vertelt van de zeer recente geschiedenis is ‘Het Oranjegevoel (sinds 1974)’. Dit venster toont hoe sport de Nederlandse bevolking de laatste decennia heeft verbonden, bijvoorbeeld door deelname aan de Olympische Spelen en de verschillende Europese en wereldkampioenschappen voetbal (v/m).

Maar het Oranjegevoel, en het gebruik van de kleur oranje, de Nederlandse leeuw en de driekleur als symbolen hiervan, komen al veel langer voor. In de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum zijn verschillende voorbeelden te vinden, waarvan ik er drie uitlicht.

Patriottentijd

Dit sierbord dateert uit 1775-1800. De man die erop is afgebeeld, draagt een rood-wit-blauwe vlag met de tekst: ‘Vivat Oranije’. Aan het eind van de achttiende eeuw kwamen twee groepen binnen de Nederlandse Republiek tegenover elkaar te staan: de ‘patriotten’ (staatsgezinden) en de ‘prinsgezinden’, ook wel ‘orangisten’. Het dragen van de kleur oranje, en het in bezit hebben van dergelijke siervoorwerpen, zag men als een politiek statement: steun aan de stadhouder-prins van Oranje, een van de belangrijkste functionarissen in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Oranje symboliseerde daarmee ook de afkeer tegen de burgerlijke elite, die in de Nederlandse republiek op papier de dienst uitmaakte. De ‘gewone man en vrouw’ lieten zich hierbij vaak als pro-Oranje gelden. Dit sierbord hing waarschijnlijk met een touwtje aan de muur. Hoewel de Oranjes in 1795 in ballingschap gingen, keerden zij ongeveer twee decennia later terug. Willem Frederik (1772-1843) is in 1815 vervolgens niet ingehuldigd als stadhouder, maar als koning Willem I.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Duitse bezetting van Nederland tussen 1940-1945 verbleef de koninklijke familie in Londen. Van hieruit verzorgde de achterkleindochter van Willem I, koningin Wilhelmina (1880-1962), radiotoespraken die het moreel onder de Nederlandse bevolking hoog moesten houden. In de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum bevinden zich meerdere voorwerpen die de relatie van het Nederlandse volk met het koningshuis in deze tijd verbeelden of die de kleur oranje en het symbool van de Nederlandse leeuw dragen. Een voorbeeld is het jongenspakje dat Jan Jenniskens uit Meterik in 1944 van zijn moeder Roos Jenniskens-Engels aankreeg.

Roos maakte dit grotendeels oranje pakje speciaal voor het moment dat Nederland bevrijd werd. Wil je meer weten over dit bevrijdingspakje? Lees dan hier de tekst die conservator Hanneke van Zuthem erover schreef.

Inhuldiging Willem-Alexander

Op 30 april 2013 is Willem-Alexander (1967-), achterkleinzoon van koningin Wilhelmina, ingehuldigd als koning van Nederland. In aanloop naar deze gebeurtenis zijn ter herinnering aan deze dag door allerlei bedrijven oranjesouvenirs geproduceerd. Supermarktketen Albert Heijn bracht bijvoorbeeld oranje ‘Koningswuppies’ uit, die een gouden kroontje en een rood-wit-blauw-oranje sjerp droegen.

Albert Heijn bracht in 2006 al rode, witte, blauwe en oranje wuppies op de markt gebracht ter gelegenheid van het wereldkampioenschap voetbal dat jaar. Het Oranjegevoel komt in deze pluizige knuffeltjes volledig tot uiting. Ze dragen de kleur oranje en de kleuren van de Nederlandse vlag en zijn uitgegeven tijdens een groot sportevenement, maar zijn ook gebruikt om een koning te eren die zich graag tijdens belangrijke wedstrijden op de tribune bevindt om Nederlandse sporters, vaak in het oranje, aan te moedigen.

Susanne de Leeuw

Redacteur collectie online