Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem

U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.

Ook na 4 en 5 mei gaat de oorlog nooit voorbij

Een blog van historicus, journalist en podcastmaker Martine van der Veer.

In aanloop naar dodenherdenking en Bevrijdingsdag schieten de televisieprogramma’s, boeken, documentaires en podcasts over de Tweede Wereldoorlog als paddenstoelen uit de grond. Ieder jaar staat de media weer even bol van de oorlogsverhalen, tot de laatste rood-wit-blauwe vlaggen zijn binnengehaald en de Bevrijdingsfestivalterreinen zijn opgeruimd. Dan verdwijnt de oorlog langzaam naar de achtergrond, behalve voor diegenen die het meemaakten. Voor hen gaat de oorlog nooit voorbij.

Ook Frits Gies (1940) maakte als kind de oorlog mee. Voor de Openluchtmuseum-podcast Als muren konden praten interview ik hem over zijn jeugd, zijn oorlogstijd en zijn herinneringen aan het vakantiehuisje waar hij als kind vaak kwam. In dit huisje speelden bijzondere verhalen in aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarom is het vanuit de bossen van het Gelderse Warnsveld verplaatst naar het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.

Het interview duurt maar liefst twee uur. Er schieten Frits telkens weer nieuwe oorlogsherinneringen te binnen. Zo weet hij nog precies hoe zijn moeder op de dag van de Duitse inval de trap opkwam en hem en zijn zusje wekte met de woorden: ‘Anneke en Frits, opstaan! Het is oorlog!’ Ook vertelt hij hoe hij zich als jongetje voorstelde dat hij een vogel was. Zo kon hij naar het buitenland vliegen om te controleren of zijn ouders nog in orde waren. Vader Frits Gies en moeder Annie Gies-de Haas hielden zich namelijk bezig met gevaarlijk verzetswerk.

Al voor de oorlog voelden vader Frits en moeder Annie de behoefte om iets te doen voor mensen in nood. Zo boden ze Joodse vluchtelingen uit Duitsland onderdak in het Warnsveldse vakantiehuisje. Voor deze vluchtelingen was het vakantiehuisje geen eindstation, maar een veilige tussenstop. Daarna ging de vlucht gewoon verder, tot aan Siberië en Amerika aan toe. Sommigen overleefden de oorlog, anderen niet.

Toen Duitsland ook Nederland binnenviel, zetten Frits en Annie hun verzetswerk gewoon door. Zoon Frits herinnert zich goed hoe er enige tijd onderduikers in hun in Zutphen zijn, een gevaarlijke aangelegenheid, die diepe sporen achterliet in zijn leven. Om meer te weten te komen over de doorwerking van de oorlog interview ik met psychiater Patricia Dashorst. Vanuit Arq Centrum ’45 helpt zij mensen met oorlogstrauma’s: van onderduikers en holocaustoverlevenden tot verzetsmensen én kinderen van verzetsmensen.

Dashorst vertelt hoe de geheimzinnigheid rondom het verzetswerk van ouders grote invloed kan hebben op de kinderen. Zij wisten vaak niet precies waar hun ouders mee bezig waren, maar voelden wel degelijk aan dat het gevaarlijk was. En als de kinderen wel iets wisten, leerden ze om hierover hun mond te houden. Frits vertelt mij iets soortgelijks. ‘Waar je ook kwam, altijd moest je zwijgen,’ zegt hij. ‘Je mocht nergens over praten en je moest alsmaar vrolijk doen. Alsmaar leuk doen, gezellig. Zo word je dan gemaakt’.

Zelfs na de oorlog werd vaak niet uitgelegd wat er nou precies gaande was, legt Dashortst uit. Het idee was dat die kleintjes dat toch niet doorhadden, maar daar denken we inmiddels anders over. ‘Het is een wond,’ vertelt ze. ‘En een wond doet soms pijn.’ Ook voor Frits blijft de oorlog een wond. ‘Het gaat nooit uit je,’ vertelt hij en daarom gaat hij langs scholen om over de Tweede Wereldoorlog te vertellen. Hij vindt het belangrijk om de verhalen levend te houden, want zegt hij: ‘hele volksstammen weten niet meer wat er gebeurd is.’

Ook het Nederlands Openluchtmuseum vindt het belangrijk om de verhalen over de Tweede Wereldoorlog te vertellen. In het Warnsveldse vakantiehuisje leert de bezoeker over de spanningen in de jaren ’30, het verzetswerk van vader Frits en moeder Annie en de invloed van de oorlog op het gezinsleven van de familie Gies. Voorheen kwam de oorlog en de aanloop ernaartoe nog niet zo tot zijn recht in het museum, aldus conservator Tim Smeets. En dat terwijl hij aangeeft dat de Tweede Wereldoorlog een verhaal is dat je altijd moet blijven vertellen. ‘Ik hoop dat we daar iets van kunnen leren,’ vertelt hij. Want de oorlog gaat nooit voorbij, ook niet na 4 en 5 mei.

Meer weten over Frits’ oorlogsherinneringen, de Joodse vluchtelingen in het vakantiehuisje, de Duitse inval in Zutphen, het verzetswerk van moeder Annie en de doorwerking van oorlogstrauma’s? Luister de vijfdelige podcastserie Als muren konden praten via Spotify of Apple Podcasts.