De Amsterdamse school: een museum om de hoek
Normaal is het drukker rond haar woning, toeristen komen uit de hele wereld om haar buurt te bewonderen. We bevinden ons in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt. Ilse staat voor haar tuinhuisje midden in Het Schip, een woonblok gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School.
'Wist je dat dit de eerste huizen van architect Michel de Klerk zijn in de stijl van de Amsterdamse School?', zegt Ilse. Toen ze er net kwam wonen wist ze nog niet hoe bijzonder haar huis eigenlijk is, totdat ze op onderzoek uitging en meer over de bouwstijl te weten kwam. In dit artikel bespreken we de Amsterdamse School. Een bouwstijl die je niet alleen in Amsterdam kunt bewonderen, maar vast ook in jouw woonplaats.
Mocht je tijdens een wandeling stuiten op een gebouw van de Amsterdamse School en even de tijd nemen om het eens goed te bekijken, dan zie je bijna altijd onderdelen aan het gebouw waar je je vanaf kunt vragen wat nu de functie is. Bij Ilse in de wijk zitten de dakpannen bijvoorbeeld horizontaal tegen de gevel geplakt. Op haar woonblok staat een toren.
Toch, op het eerste gezicht, valt de Amsterdamse School niet altijd meteen op. De architecten kozen immers gewoon voor baksteen. Wat de bouwstijl echter anders maakt is het speelse gemak waarmee het traditionele baksteen in verschillende kleuren wordt toegepast, of onderdeel wordt van kronkelende metselwerken. De Amsterdamse School heeft fantasie.
In het begin van de twintigste eeuw woonden veel Nederlanders onder vreselijke omstandigheden in krotten, je kent het wel van de Westerstraat in het Nederlands Openluchtmuseum. Ook was er woningnood. Nieuwe grote woningbouwprojecten moesten daar verandering inbrengen. Voor goede architecten was tussen de twee wereldoorlogen veel werk en dat bood mogelijkheden voor hun creativiteit.
Als je goed naar het grote raam kijkt zie je dat er een pen en inktpot zijn verwerkt in de gevel.
De Amsterdamse School ontstond in Amsterdam. Jonge architecten kwamen hier bij elkaar en verzetten zich met hun werk tegen de meer traditionele manier van bouwen van dat moment. Maar belangrijker: de werkende klasse verdiende het in hun ogen ook om trots te zijn op een eigen thuis, om een eigen arbeiderspaleisje te bezitten.
De Amsterdamse School dook in verschillende gedaantes op in onze straten en beperkte zich niet alleen tot woonblokken. In het museum vind je bijvoorbeeld een urinoir uit Deventer. Als je goed kijkt naar het urinoir, zie je hoe er gespeeld is met oranje en donkerrood baksteen.
De gebouwen vertellen vaak ook over zichzelf. Hebben de gebouwen een functie, dan kom je in de gevel daar een verwijzing naar tegen. In Arnhem, Eiland 6, vind je het gebouw waar vroeger de Arnhemsche Courant was gevestigd. De dakpannen zitten wederom tegen de gevel geplakt. Als je goed naar het grote raam kijkt zie je dat er een pen en inktpot zijn verwerkt in de gevel, verwijzend naar de belangrijkste instrumenten van de journalisten.
Voor wie gebouwen ontwerpt is de stap naar een meubel vaak ook snel gemaakt, of andersom. De architecten van de Amsterdamse School ontwierpen dan ook meubels. De meubels zijn op het oog soms zwaar en bijna altijd oerdegelijk.
Nu je niet naar het museum kunt, is het misschien een troostende gedachte dat heel Nederland eigenlijk een museum is.
Toch herken je ook op het dressoir hieronder ook de Amsterdamse School: langs de buitenrand van de laden en de openslaande deuren zie je een versiering in de vorm van een zaagtand. Wederom herkenbare beeldtaal, die ook wat weg heeft van de ramen van Ilse’s tuinhuisje.De kunstenaars van de Amsterdamse School hebben baksteen kleur gegeven. Van meubels tot grote woonblokken, Nederland kreeg er in de eerste helft van de twintigste eeuw een nieuwe speelse bouwstijl bij.
Nu je niet naar het museum kunt, is het misschien een troostende gedachte dat heel Nederland eigenlijk een museum is. Ben je door de maatregelen rond de Coronacrisis meer gaan wandelen, kijk dan wat vaker om je heen of omhoog. Net als in een museum, vindt niet iedereen de Amsterdamse School mooi, maar je kunt er in elk geval een hoop in ontdekken.
Tim Smeets
Conservator Nederlands Openluchtmuseum
Mocht je meer informatie willen over de Amsterdamse School? In Het Schip in Amsterdam vind je Museum Het Schip. Kijk voor meer informatie op de website.
Dit vind je misschien ook leuk
-
Verstedelijking in Nederland
Al vanaf de prehistorie hebben mensen een woonplaats, toen nog in hutten of in grotten. Niet lang daarna wordt ontdekt dat het leven in een groep veel veiligheid biedt. Dorpen groeien uiteindelijk uit tot steden, maar die zien er dan nog heel anders uit dan de stad zoals we die vandaag de dag kennen.
-
Het verhaal van Peggy Vastbinder
In onze videoserie ‘Het verhaal van’ ontdek je wat de presentatoren van het Nederlands Openluchtmuseum zo leuk en uniek vinden aan hun werk.
-
Wonen: van krot tot grachtenpand
Podcast: Kleine geschiedenis, grote verhalen
Vanuit de opkamer van Herberg de Hanekamp maken we 'Kleine geschiedenis, grote verhalen': een podcastserie van het Nederlands Openluchtmuseum. Met schrijvers en wetenschappers duiken we in het verleden en met medewerkers van het Openluchtmuseum bespreken we bijzondere collectiestukken uit het park én het depot en nemen we een kijkje achter de voordeur van de mensen die vroeger leefden.