U moet Javascript inschakelen om deze website te bezoeken.
U probeert deze website te bezoeken via Internet Explorer.
Deze website ondersteunt Internet Explorer niet.
Vanaf 2019 adviseert Microsoft aan Windowsgebruikers om te stoppen met het gebruik van Internet Explorer als standaard webbrowser.
Overweeg om één van de volgende gratis browsers te downloaden op uw Windowscomputer:
Wij hopen u gauw te mogen verwelkomen op Openluchtmuseum.nl!
Bakermat in miniatuur
In het Nederlands Openluchtmuseum beleef je het dagelijks leven van vroeger met al je zintuigen. Voorwerpen die dagelijks gebruikt werden, zijn te vinden in de vele gebouwen. Er zijn ook voorwerpen die de tand des tijds niet hebben doorstaan. Soms kennen we ze enkel van schilderijen en prenten. Een voorbeeld daarvan is de bakermat.
Een bakermat werd gemaakt van natuurlijke, kwetsbare materialen, zoals riet. Daardoor zijn er geen echte bakermatten bewaard gebleven. Op een bijzondere manier is de bakermat tóch in de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum te vinden: namelijk in miniatuur, aan het einde van de zeventiende eeuw gemaakt door een anonieme Nederlandse zilversmid.
De bakermat van miniatuurzilver is een van de 150 zilverminiaturen die Hans Knoester aan het Nederlands Openluchtmuseum naliet. Door zijn collectie zilverminiaturen van alledaags huisraad krijgen we meer inzicht in het alledaagse leven in de zeventiende- en achttiende eeuw.
Als kleine kunstvoorwerpen zijn deze zilverminiaturen al mooi om te zien: zoals een schrijfveer, snuitschaar, scheerbekken en zelfs een volledig zilveren bed. Ooit hadden ze mogelijk een plek in een poppenhuis: in de zeventiende en achttiende eeuw geen speelgoed voor kinderen maar een dure hobby voor rijke dames. In de mooiste en duurste poppenhuizen kloppen de verhoudingen precies, is alles op maat gemaakt door de beste vakmensen. De talloze meubels en gebruiksvoorwerpen verbeelden wat mensen toen in het dagelijks leven gebruikten, tot aan de zogenoemde nachtspiegel, oftewel pispot.
Doordat zoveel meubels en huishoudelijke voorwerpen in poppenhuizen staan, zijn ze een grote bron van kennis over het dagelijks leven van vroeger: zowel over de voorwerpen die we onmiddellijk herkennen als die waarvan we het bestaan niet meer weten. Want weet jij nog wat een kwispedoor, komfoor of een doofpot is?
Een bakermat is een voorbeeld van een alledaags voorwerp dat we anno 2020 niet meer zullen aantreffen in een woonhuis. We kennen het hoogstens nog spreekwoordelijk: de 'bakermat van de beschaving' of een 'heetgebakerd persoon'. De bakermat is een platte, vaak beschilderde, rieten mand met een hoge rug en aflopende zijwanden. Het is zo groot dat een baker er met gestrekte benen in kon zitten met het kind. Zoals een negentiende-eeuwse strandstoel beschermde tegen de wind, beschermde de bakermat tegen de tocht.
De bakermat werd voor de open haard gezet zodat de baby tijdens het verschonen goed warm bleef. Temperamentvolle kinderen zouden in de volksmond te dicht bij het vuur hebben gestaan: die werden ‘heetgebakerd’.
Een baker noemen we tegenwoordig een kraamverzorgster. Zij ondersteunde de vroedvrouw, die de zwangerschap en bevalling begeleidde, en verbleef in huis tijdens de kraamtijd om de moeder te ondersteunen. De baker was meestal al wat ouder en was vaak zelf een ervaren moeder met meerdere kinderen, die rust en vertrouwen bood in het nieuwe gezin. Oude praktijken werden in ere gehouden, met tal van regels, recepten en tradities. Met haar ‘bakerpraatjes’ wist zij zowel de kraamvrouw als de kraamvisite te beangstigen of te vermaken. In achttiende eeuw raakte de bakermat in onbruik en verdween het uit onze huizen. Maar gelukkig resten ons oude afbeeldingen én deze prachtige miniatuur van een bakermat, die ons iets vertellen over kraamzorg in vroeger tijden.
Justa Vuister
Kunsthistoricus